شنـا

یك مربی همواره باید برنامه های تمرینی خود را از نظر اجرا تحت کنترل داشته باشد، تا بتواند یك ارزیابی صحیح از برنامه های داده شده به عمل آورد و چنانچه لازم باشد اصلاحات مورد نیاز را در برنامه تمرینی خود به عمل آورد. لذا باید در سه مرحله تمرینی یعنی: گرم کردن، تمرینات هوازی و تمرینات غیر هوازی ورزشکار را تحت کنترل داشته باشد تا دریابد که آیا به آنچه هدف برنامه تمرینی بوده است رسیده است یا خیر؟

اهداف

1. تنظیم یک برنامه آمادگی جسمانی برای شنـا
2. تنظیم برنامه بهبود روشهای شنا برای افزایش سرعت

بطور کلی برای شنا فوایدی مطرح می شود که از مهمترین آنها می توان به افزایش استقامت قلبی ـ عروقی، انعطاف پذیری و کنترل وزن اشاره کرد. برای رسیدن به سطوح مختلف سازگاری باید به متغیرهای تکرار و زمان اشاره کرد و در چارچوب دامنه ضربان قلب هدف به تمرین شنا پرداخت. در انجام برنامه تمرین باید اجزاء آن را مورد نظر قرار داد و بر اساس آن تمرینات را برنامه ریزی کرد.

شناخت مسیرهای مختلف تولید انرژی و بازسازی آن در سلولهای عضلانی در هنگام شنا از اهمیت ویژه ای برخوردار است. برای ایجاد یک زبان مشترک، وجود و طبقه بندی اشکال مختلف تمرین به مربیان و ورزشکاران امکان بهبود یک مسیر ویژه بازسازی و سازگاری را برای رشته و مسابقه ای ویژه فراهم می آورد. بر پایه پاسخهای جسمانی که شناگران به شدتهای مختلف تمرین نشان میدهند حجم تمرین میتواند به مناطق مختلف انرژی تقسیم شود.

نمونه ای از طبقه بندی های یاد شده در زیر ارائه شده است:

شناگران اغلب دوبار در روز و شش روز در هفته به تمرین در استخر می پردازند. بیشتر آنها با سرعتهای زیر بیشینه و با هدف بهبود سازگاریهای هوازی و تکنیکهای شنا و برخی نیز با تمرینهای اینتروال با بیشترین شدت و به شکل مختلط با هدف افزایش سرعت و ظرفیت ویژه جسمانی که بستگی به مسافتهای مسابقه دارد به تمرین می پردازند.

در سالهای اخیر توجه زیادی به شنای نوجوانان و جوانان شده است، و در سطح بین المللی به غیر از مسابقات المپیک در سن آزاد، مسابقات رسمی به اسم مسابقات گروهای سنی (Age Groups) برگزار میشود. چنانچه این نوجوانان تمرینات پیوسته و اصولی داشته باشند می توانند به سطوح قهرمانی در سطح ملی یا جهانی راه پیدا کنند.

برخی عوامل کاربردی مهم در تمرینات شناگران رده های سنی به شرح ذيل مي باشد:

فدراسیون بین المللی شنا با تصمیم اش تاکید کرد که «بنیاد و اصل شنا، عملکرد فیزیکی ورزشکاران است

فدراسیون جهانی شنا (فینا) به بحث‌ها در مورد استفاده از مایو‌های مدرن پایان داد. سال گذشته ۱۰۸ رکورد جهانی در استخرها جابجا شدند که ۷۹ رکورد آن توسط شناگرانی با مایو ال . زد. آر ریسر بوده است.

نقش غذا و عوامل تأثیر‌گذار بر نیازهای اساسی تغذیه‌ای کودکان و بزرگسالان:

غذا تأمین کننده انرژی مورد نیاز برای حفظ هموستاز و متابولیسم بدن است. رعایت تعادل میان انرژی دریافتی و انرژی مصرفی برای حفظ سلامت و فعالیت متعادل بدن ضرورت دارد.

در کودکان علاوه بر نیاز به انرژی طی متابولیسم پایه، اثر گرمازایی غذا، تنظیم دمای بدن و انجام فعالیتهای روزمره یا حرکات ورزشی، مقادیر انرژی اضافه تری برای تأمین نیازهای رشد و بلوغ نیز باید مورد توجه قرا گرفته و به طور کامل تأمین شود. رژیم غذایی توصیه شده برای کودکان ورزشکار باید مبتنی بر تأمین انرژی کافی توأم با حفظ تعادل مثبت نیتروژن تنظیم شود. پروتئین موجود در رژیم غذایی، هم دارای نقش تأمین انرژی و هم حفظ تعادل مثبت نیتروژن است. فقدان کفایت انرژی دریافتی از سایر منابع غیر پروتئینی، به تجزیه و شکستن پروتئین به اسیدهای آمینه جهت تأمین کمبود انرژی منجر شده و تعادل منفی ازت را نیز به دنبال خواهد داشت که می تواند، سبب کاهش وزن و تحلیل بافت عضلانی شود.

اختلالات غذا خوردن در کودکان ورزشکار

در اغلب موارد، علت اولیه کمبودهای تغذیه ای در کودکان ورزشکار اختلالات تغذیه ای و محدودیتهای عمدی و آگاهانه در برنامه غذایی است، نه دسترسی نداشتن به غذای کافی.

اختلالات غذا خوردن که به ‌طور عمده ریشه روانی دارد، در دختران بیشتر از پسران است و اغلب پس از آغاز بلوغ و به دنبال افزایش ناگهانی هورمونهای جنسی که موجب ایجاد تغییرات سریع در شکل بدن و افزایش نسبت بافت چربی به ماهیچه و تغییرات روانی می شود، رخ می دهد و علت آن می تواند نارضایتی نوجوان از تصویر ذهنی فرم بدن خود باشد. این اختلالات غذا خوردن که بیشتر به صورت بی اشتهایی بروز می کند، می تواند به وسیله رفتارهایی مانند اصرار به انجام ورزشهای شدید با کاهش عمدی غذای روزانه و حتی استفاده از ملین ها توأم شود که متأسفانه خطر ابتلا به این اختلال هر روز بیشتر از روز پیش سلامت نوجوانان را تهدید می کند.

محدودیت غذایی در کنار فعالیتهای ورزشی طاقت فرسا طی بلوغ، می تواند سلامت آتی فرد را به مخاطره اندازد. این محدودیتها به ‌طور معمول در نوجوانانی که ورزشهایی مانند شنای سرعتی، دو سرعت، ژیمناستیک، باله و کشتی را انجام می دهند شدیدتر است، چون این افراد برای حفظ کارایی بدن به یک فیزیک بدنی خاص نیاز داشته و برای دسترسی به اندام خیالی و حفظ زیبایی آن، خود را تحت فشار روحی و عصبی زیادی قرار می دهند. از جمله علل ایجاد چنین رخدادهایی می توان به اطلاع نداشتن والدین یا مربیان کودکان و نوجوانان ورزشکار از ضرورت تغذیه مناسب، متعادل و متنوع برای حفظ تداوم رشد، توأم با سلامت و کارایی بدن اشاره کرد.

توصیه می شود، کودکان ورزشکار و والدین آنها به طور مرتب تحت مشاوره متخصصان تغذیه قرار گیرند. چون اغلب موارد در نوجوانان و جوانان این توهم واهی وجود دارد که مصرف کافی مواد غذایی، آنها را از داشتن اندامی ‌موزون محروم می کند.

تفاوت نیازهای تغذیه‌ای کودکان و بزرگسالان:

اگرچه اطلاعات در این زمینه هنوز محدود است، اما به روشنی می دانیم که ویژگیهای فیزیولوژیک و متابولیک بدن کودکان در مواجهه با فعالیتهای ورزشی، نیازهای تغذیه ای آنها را از بزرگسالان متمایز می کند که در این راستا به سه تفاوت مهم اشاره می کنیم:

1) افزایش اکسیداسیون چربی نسبت به کربوهیدراتها در بدن کودکان طی فعالیتهایی با شدت متوسط، اتکا به گلیکوژن به عنوان سوخت اصلی ماهیچه را کاهش داده و به همین نسبت اهمیت کربوهیدرات غذایی را به عنوان منبع سوخت ماهیچه کم رنگ می کند.

2) کاهش بازده مکانیکی طی فعالیتهای تحمل کننده وزن، مانند پیاده روی و دویدن، سبب افزایش نیاز به انرژی به ازای هرکیلوگرم وزن بدن در کودکان می شود.

3)تعریق کمتر، کاهش توانایی دفع و تعدیل دمای بدن و بالا بودن نسبت سطح به حجم بدن در کودکان (افزایش تبخیر سطحی)، نیاز به مایعات را به منظور پیشگیری از افزایش دمای بدن، گرمازدگی و کاهش برون ده قلبی افزایش می دهد.

این تفاوتها به موازات پیشرفت مراحل بلوغ و افزایش سایز بدن، کمتر می شود. از طرف دیگر، به علت ناتوانی کودکان در تعدیل دمای بدن، باید از انجام فعالیتهای ورزشی در دمای بالاتر از 37 درجه سانتیگراد، به خصوص در مناطق با رطوبت زیاد که احتمال گرمازدگی را افزایش می دهد، ممانعت به عمل آورد.

ناتوانی در جبران آب و الکترولیتهای از دست رفته طی تعریق می تواند به ایجاد دهیدراتاسیون و نداشتن تعادل الکترولیتها مانند کاهش سدیم خون منجر شود.

تمام كودكان نیاز به تغذیه ای كامل و حاوی مواد مغذی دارند. ولی اگر فرزند شما ورزش می كند، نیاز به رژیم غذایی دقیقتری دارد.

تغذیه كودك در هنگام ورزش مغایرتی با تغذیه كلی ندارد، ولی شامل غذاهای مفیدتر برای بدن می باشد. همچنین داشتن رژیم غذایی خاص برای كودكان توصیه نمی شود. اگر فرزند شما تغذیه مناسبی داشته باشد، انرژی كافی را جهت فعالیتهای ورزشی دریافت می كند، اما در ورزشهایی كه طولانی مدت تر هستند (5/1 تا 2 ساعت) مانند شنا و ورزشهای دو، شما باید وسواس بیشتری را در انتخاب غذا جهت بالا بردن انرژی كودك خود به خرج دهید.

مرحله پیش از بلوغ و دوران بلوغ، یکی از بحرانی‌ترین دوره‌های رشد انسان محسوب می‌ شود. برای دستیابی به حداکثر راندمان رشد و نمو، انجام فعالیتهای ورزشی توأم با رعایت یک برنامه غذایی متعادل و مناسب به طور قوی توصیه و تاکید می ‌‌شود. علاوه بر تکامل جسمی و روانی و شکل‌گیری شخصیت، بالفعل شدن استعدادها مانند بروز مهارتهای تخصصی ورزشی نیز از ویژگیهای دوران بلوغ محسوب می ‌شود.

در دوران کودکی و پیش از بلوغ، ظرفیت انجام فعالیت‌های ورزشی در دختران و پسران به طور کامل با یکدیگر قابل مقایسه است، اما با پیشرفت مراحل بلوغ، تغییرات و واگرایی چشمگیری میان دو جنس آشکار می‌ شود.

چه در دختران و چه در پسران، فعالیتهای منظم ورزشی سبب دستیابی به حداکثر رشد ماهیچه ناشی از فرآیند بلوغ، افزایش توان هوازی و بی‌هوازی، افزایش توان کلی بدن، افزایش قدرت عضلانی و استقامت شده که همه این موارد معیارهای مهمی برای افزایش راندمان فعالیت‌های فیزیکی محسوب می ‌شود.

گسترش توانایی ها در پسران چشم گیرتر است، چون تجمع چربی بیشتر در بدن دختران طی بلوغ تا حدی سبب کاهش برخی تواناییهای ورزشی میشود.

فعالیت‌های ورزشی شدید طی بلوغ و فقدان وزن‌گیری کافی، می تواند با ایجاد اختلالات اندوکرین و نوراندوکرین، مهار غدد جنسی و اختلال در تخریب و بازسازی طبیعی استخوانها، سبب ایجاد پیامدهایی مانند توقف رشد قدی، تـأخیر یا مهار بلوغ جنسی و نبود کفایت توده استخوانی شود که به طور مسلم، سلامت آتی فرد را به مخاطره می اندازد. شواهد متقاعد کننده ای وجود دارد که اختلالات اندوکرین و نبود تعادل در متابولیسم استخوانها در کودکان ورزشکار، به طور قابل توجهی با کمبودهای اساسی تغذیه ای ناشی از نیاز افزوده شده بر اثر فعالیت‌های ورزشی در ارتباط است و با نوع فعالیت ورزشی ارتباطی ندارد.

از علایم کمبودهای تغذیه ای در کودکان ورزشکار می توان به موارد زیر اشاره کرد:

خستگی، بی‌ حالی، خواب آلودگی، تحریک پذیری، بی ‌اشتهایی و اختلالات بالینی مانند عفونت‌های مکرر، دهیدراتاسیون و صدمه به بافت‌های نرم.

گسترش و توسعه مهارتهای ورزشی به موازات رشد و بلوغ در ارزیابی نیازهای تغذیه ای کودکان ورزشکار، در نظر گرفتن فاکتورهای تأثیرگذار مانند میزان سلامت، جثه بدنی، پیش از بلوغ و مرحله بلوغ، میزان فعالیت بدنی روزمره، طول مدت و نوع ورزش روزانه یا هفتگی افراد ضرورت دارد.

افزایش سایز بدن و آغاز روند بلوغ، سبب افزایش قدرت عضلانی و توان هوازی و مقاومت بدن در برابر فعالیتهای سنگین تر می شود. در کودکان کمتر از هشت سال رفتارهای پر تحرک و بازی‌های کودکانه مانند دویدن، پریدن و انجام حرکات آکروباتیک، به طور طبیعی می تواند به بهبود هماهنگی و قدرت عضلات و مهارتهای جنبشی و افزایش توان هوازی کمک کند.

پیش از شروع فرآیند بلوغ حتی با تأمین تغذیه کافی (به طور مثال، افزایش انرژی و پروتئین دریافتی)، ماهیچه های اسکلتی ظرفیت لازم برای افزایش حجم (هیپرتروفی) را ندارند، اما با آغاز بلوغ، افزایش سطح هورمونهای جنسی و هورمون رشد در گردش، سبب افزایش حجم عضلات و گسترش توان و قدرت آنها می شود. افزایش ترشح آندروژن ها به خصوص تستوسترون در پسران نوجوان، به تحریک رشد در تمامی ‌نواحی و افزایش توده عضلانی بدن منجر می‌ شود. افزایش ترشح استروژن در دختران نوجوان نیز با افزایش انباشت چربی و تغییر نسبت چربی به پروتئین همراه است.